Təəssüflə qeyd etmək lazımdır ki, sonralar qurultayın qərarlarının
yerinə yetirilməsi yolunda süni maneələr yaradıldı, türkdilli xalqların
mədəni inteqrasiyasına yönəldilmiş bu nəcib iş siyasi məqsədlərə
qurban verildi, Azərbaycanın dilçi alimlərinin böyük əksəriyyəti isə
totalitar rejimin repressiyalarına məruz qaldı. 1939-cu ildə latın qrafikalı
əlifbadan kiril qrafikası əsasında yaradılmış yeni Azərbaycan yazısına
qəti və məcburi keçmək haqqında qərar verildi. Beləliklə, 1924-cü
ildən 1939-cu ilə qədər keçən on beş il ərzində xalqın yazı mədəniyyətinə
bir-birinin ardınca iki ağır zərbə dəydi. Buna baxmayaraq, Azərbaycan
dili çətinliklə də olsa, bütün bu illər ərzində yenə öz saflığını
qoruya bilmiş, elmi və bədii ədəbiyyatda, publisistikada böyük imkanlara
malik olduğunu nümayiş etdirmişdir.
1945-ci ildə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının tərkibində müstəqil
Dilçilik İnstitutunun yaranması dilçiliyimizin bir elm kimi inkişafına
da təkan verdi. Dilçilik elmimiz XX əsrdə sürətli inkişaf dövrü yaşamışdır.
Həmin dövrdə ədəbi dilimizi tədqiq edən Bəkir Çobanzadə, Məmmədağa
Şirəliyev, Əbdüləzəl Dəmirçizadə, Muxtar Hüseynzadə, Əliheydər
Orucov, Səlim Cəfərov, Əlövsət Abdullayev, Fərhad Zeynalov və başqa
dilçi alimlərimizin böyük ordusu yaranmışdır. Dərin qürur və fərəh
hissi ilə demək olar ki, Azərbaycan dilçilərinin gərgin əməyi
sayəsində dilçiliyin bütün sahələrində səmərəli işlər görülmüş,
dil tarixi, dialektologiya, müasir dil, lüğətçilik sahələrində dəyərli
tədqiqatlar aparılmışdır. Keçmiş sovet məkanında, eləcə də beynəlxalq
miqyasda Azərbaycan türkoloji araşdırmaların önəmli mərkəzlərindən
biri olmuşdur. Beləliklə, XX əsr bütövlükdə Azərbaycan dilinin yazı
mədəniyyətinin əsl inkişaf yoluna qədəm qoyduğu bir dövrdür. Məhz
bu dövrdə dilimizin funksional imkanları genişlənmiş, üslubları zənginləşmiş,
dilin daxili inkişaf meylləri əsasında yazı qaydaları cilalanmışdır.
|